YERYÜZÜ MİMARI NAİL ÇAKIRHAN

Karatepe ( Osmaniye ) — Akyaka ( Muğla )

Nail Vahdet Çakırhan bir önemli şair, felsefeci, yazar, gazeteci ve belgeleriyle dünya çapında mimar. Sırasıyla , hukuk, tıp, , edebiyat ve ekonomi okullarında okumuştur. Hapisler , sürgünler yaşamıştır, politiktir, sosyalisttir.

Muğla – Ula ilçesi, Akyaka köyü 1910 doğumlu olan Nail Çakırhan 2008 yılında ölmüştür ve Akyaka köyünde sin’inde ( mezarında ) dır. Uzun yıllar Osmaniye – Karatepe köyünde yaşamıştır. Özellikle mimarlığa Osmaniye / Karatepe köyünde başlamıştır; Osmaniye / Karatepe – Aslantaş açık hava müzelerinin çıplak beton tavanlarını, örtülerini inşa ederek , uygulayarak devam etmiştir, mimarlığa. Bu müzenin kazı evi, sergi evi, lojmanlarını yaparak sürdürmüştür mimarlığını. Osmaniye’nin köylerinde kooperatif evleri, okullar, camiler inşa ederek devam etmiştir, mimarlığa.

Halet Çambel : 1916 — 2014 yılları arasında yaşadı. Dünya çapında tanınmış bir arkeologdur. Tarih öncesi ve antik tarihin önemli bilim insanları arsında yer alır.Türklerin, Anadolunun ve Hititlerin en bilgili uzmanıdır. Prof. Dr. dur. 1936 yılında Berlin olimpiyatlarında eskrim sporu dalında Türkiyeyi temsil etmiştir.

1938 de Nail Çakırhan ile evlenen Prof. Dr. Halet Çambel 70 yıllık birlikteliklerinin 1947 den itibaren öldükleri zamana kadar uzun yaşamlarının belkide yarısını Osmaniyede geçirmişlerdir.

Halet Çambel 2008 yılında , Osmaniye de kurulu Anadolu Halk Bilim Kültür Akademisi’nin ‘ Özgür İnsan Ödülü ‘nün sahibidir.

Nail Çakırhan 1983 yılında dünya çapında kabul gören Ağa Han mimarlık ödülünü aldı. Ağa Han dünya çapında mimari ile ilgilenen , inşaatlar yapan, doğaya uygun yerleşimler konusunda çok çabaları olan bir kurumdur. 1976 dan itibaren 3 yıllık periyotlar şeklinde mimarlık ödülü veren bir kuruluş.

Bu kuruluşun ödülünü Nail Çakırhan Muğlanın Akyaka köyünde yaptığı evlerle özellikle kendisine yaptığı bir evle almıştır. Evin özelliklerini, amacını, yapım malzemelerini , inceleyen bilim insanları dünyanın çeşitli ülkelerinden yapı bilim insanlarıdır. Ona bu büyük ödülü şu gerekçeyle vermişlerdir:

— ‘ Tasarım ve bezemede geleneksel yaşam biçiminin yansıtılması ve sürdürülmesinden kaynaklanan yalınlık ve inceliğe . Evin tasarımı geçmiş örneklerin basit bir yinelemesinin ötesindedir; bezemeleri ağırbaşlı, eskiye benzer yeterli orandadır.

Doğayla olağanüstü uyumu ve çok amaçlı kullanımın üstün niteliği ve iç mekanının etkisi yapıya büyük üstünlük kazandırıyor. Bu havadar ve çekici ev el sanatlarını canlandırması ve kültürel duyarlılığı için özellikle dikkate değerdir. ‘ ( 1 )

Nail Çakırhan çoğunluğu Akyaka köyünde olmak üzere yüzlere varan ev, çok amaçlı bina, tarihi bina, resterasyon, tatil köyü, lokanta, kooperetif binası ve cami yapmıştır.

Nail Çakırhan 15 yaşında şiirler yazmaya, 20 li yaşlarda hapisler yatmaya başlamış. 1930 larda Nazım Hikmet ile birlikte şiir kitabı çıkarmıştır. 1 + 1 = 1 adlı kitapta şiirlerini topladı. Nazımla birlikte hapisler yatmıştır.

Nail Çakırhan özel olarak mimarlık eğitimi almadı. Bu yüzden dünyanın en saygın mimarlık ödülünün ona verilmesine itiraz eden , sitemde bulunanlar oldu.

Peki Nail Çakırhanın mimarlığa başlama serüveni nasıl başladı : 1947 yılında bulunan ve kazılmaya, temizlenmeye başlanan Karatepe Hitit köyü, kalesi, kenti’ kazı evi, idare lojmanları ve ilk kez sökülüp bir yerlere götürülmeden yerinde sergilenmek istenen bu komplekse üst, çıplak beton çatı ve saçaklar yapılmalıydı. Uluslar arası resterasyon hocaları, Türkiyeli ünlü mimar Turgut Cansever planları yaptılar, Halet Çambel yaptırıp , takip edecekti. Ancak bölgeye yol yok, uzak dağ başı, çimento yok, varsada taşımak için çimento kağıdı yok. Ve bu arada bunu uygulayacak mühendis – müteahhit hiç yok.

Kazı sorumlusu Arkeolog Halet Çambel ‘in eşi Nail Çakırhan da orada eşinin yanında. Kazılarda Osmaniyeli, Kadirlili , Karatepeli duvar ustaları çalışıyor. Nail Bey bu ustalarla iyi arkadaş. Mimarlık projeleri elde ama….

Köylü ustalar da işleri değil ama gözlerinin yanıyla bu Uluslar arası projeye bakıyorlar:

— ‘ Nail Bey senden iyi uygulayıcı mühendis olmaz, bizden iyide yapı ustası olmaz.!’ diyorlar. Hocası , ustası gözgöze geliyor ve Karatepe müzesi çıplak beton saçaklar, ilginç kazı evleri ,müze binaları ortaya çıkıyor. Bu 1950 lerde elde ki kötü olanaklarla öyle yapılar ortaya çıkıyor ki gelenler müze varlıklarından önce bu yapılara bakıyorlar. …Bu durumdan cesaret alan Nail Çakırhan aynı Osmaniyeli yerli yapı ustalarıyla bölgede halka —hep bedava — kooperatif binası , okul binası yapmaya başlıyor. Sonraları Nail Çakırhan kendi köyüne geliyor, kendisine ev yapacak, Akyaka köyünden yapı ustalarının da yardımlarıyla ilginç evler yapıyor. Sonra başka bir arkadaşına ve ötekine bu böyle gidiyor……

Nail Çakırhan’ın 1983 te aldığı bu çok anlamlı Ağa Han mimarlık ödülüne itiraz edenlere , ‘ Nail Bey mimar bile değil, mimarlık eğitimi almamıştır’ diyenlere şöyle yanıt veriyor :

— ‘ İyi ama ben Osmaniye / Karatepe köyü ustalarından öğrendim yapı yapmasını; ben Muğla / Ula / Akyaka köyü yapı ustalarından öğrendim yapı yapmasını , bu ödülü bu ustalarla paylaşıyorum , diyor.

İstanbul mimarlar odası Nail Çakırhan’a , 1992 yılında ; — mimarlığa katkı ödülü – verdi. O , onursal mimar oldu.

İstanbul mimarlar odası başkanı ; yüksek mimar Oktay Ekinci, ‘ Nail Çakırhan ‘ı mimarlığa katkının yanında , uygarlığa katkı ile de ödüllendirdik diyor. Devamla : Nail Çakırhan’ın Nazımla birlikte kitap yazması , ile geleneksel mimamariyi savunmasının yanında koruması, yaşatması, düşünsel ve yaşamsal bağlılık vardır. İnsan sevgisi vardır. Akyaka Türkiyede tektir. Galiba mimaride devrimdir bu Akyaka ve Nail Çakırhan’ın mimarlık anlayışı.

Aslında ülkemizin geleneksel değerlerini oluşturacak ustalar, bilgeler halkın içinde hala vardır, onları bulup çıkarmak ve yararlanmak temeldir. Nail Çakırhan , ben bu önemli mimarlık bilgi ve uygulamalarını Osmaniye/ Karatepe ve Muğla / Akyaka köylü ustalardan öğrendim derken bunu( *2) kastediyordu.

1910 doğumlu Nail Çakırhan 2008 yılında 98 yaşında ; 1916 doğumlu eşi Prof. Dr. Halet Çambel 2014 yılında 98 yaşında öldüler ve mimarlık harikası Akyaka köyüne gömüldüler. Kendilerine saygılarımızla.

Yararanıan Kaynaklar :

( 1 ) Yapı sanatında yarım yüzyıl / GELENEKSEL MİMARİNİN ŞİİRİ / EGE Yayınları

( 2 ) Mimarlık tanrısı NİNDUP ‘ ( 3 ) un ülkesi Sümerler ve insanları Amanos Dağlarına kadar uzanmaktaydı. Ve bu görkemli uygarlık Sümerler çeşitli sıkıştırmalar sonucu, bir çok yüzyıl Amanos Dağları ve etrafında yaşamışlardır. Sümerler kültürlerinden çok şeyler kattıkları gibi bu bölgenin KENGERLİ bölgesi bir Sümer yaşam, tapınak ve kültür bölgesiydi. ( 4 ) İşte Dünya Mimarı Nail Çakırhan ben mimarlığı , bu bölge insanlarından öğrendim derken bu durum yaşayan bir sonuçtu .

( 3 ) Mimarlık tanrısı NİNDUP …. Gılghamış Destanı., Cumhuriyet yayuınları.

( 4 ) Gılgameş’ ten günümüze , gelenek , göreneklerimiz. Çardak yayınları. İbrahim Çenet.

( 5 ) Karatepe / Prof. Dr. Bossert ‘in izinde. Belgesel film. Yönetmen Hasan Özgen.

Konumuz; mimar, şair, felsefeci, devrimci Nail Çakırhan ve onun yaşam yoldaşı Prof. Dr. Halet Çambel

Nail Çakırhan’ın 1983 yılında Ağa Han dünya mimarlık ödülünü aldığı, Akyaka köyünde ki evlerden birileri.

Osmaniye / Karatepe – Aslantaş açık hava müzesindeki çıplak beton örtüler. Yapılış tarihi 1950 ler.

Nail Çakırhan tarafından yapılan çıplak beton örtülerden örnekler.

Yazıyı hazırlayan : Anadolu Halk Bilim kültür Akademisi araştırma kurulu.