TARKAN AVZALAG
ÇENET TARKAN AVZALAK
( Farabi )
İbrahim Çenet
Farabi, asıl olarak nerelidir, geçek adı nedir, yaşadığı yıllar, kimlik, ve görüşleri :
Farabi Türkistan’ın Cend ( Çenet ) bölgesi- devleti nin Karaçuk kentindendir.( harita – 1 ) Bu kentte doğmuştur ve oralıdır. Araplar bu Karaçuk ‘a Farab diyorlar., kendisine de Farabi diyorlar , 870-950 yılları arasında yaşamış ünlü Türk düşünürü ve bilim adamıdır. Buhara, Bağdat, Şam, Kahire, Harran ve Halep gibi zamanın önemli ilim merkezlerini dolaşmıştır. Felsefe, matematik, mantık, siyaset bilimi ve musiki alanında eserler yazmıştır. İslam ve Türk dünyasında felsefe alanında Muallim-i Evvel (İlk Öğretmen) olarak hitap edilen Aristo ile kıyaslanmakta ve ve Muallim-i Sani (İkinci Öğretmen) olarak anılmaktadır
Farabi , ortaçağda, İbni Sina, İbni Rüşr, İbni Haldun gibi bilim insanlarıyla birlikte ( mutalize ) yani idealist olmakla birlikte aklı ön plana çıkaran bilim insanlarındandır. Osmanlılara ilk birkaç yüzyıl bu gibi bilim insanlarının düşünceleri etken olmuş daha sonra düşünmeyi yasaklayan Gazali gibi lerin düşünceleri egemen olmuştur ve toplum – kavimler gerilemiştir.
Karaçuk, Kaşgarlı Mahmut un Divân-ı Lügati’t-Türk‘te; “قراجق Karaçuk” “Fârap şehrinin adı.”[1] ve “Oğuz şehirlerinden birinin adıdır.”
Üstte söylediğimiz bir tümceyi açacak olursak Cend, Cent, Çenet ‘ler Aral gölü çevresinde yaşayan Türk kavimlerinden bir tanesidir. M. S. 1. Yy dan itibaren aynı bölgede yaşamışlardır. Çenet lerin bir kısmı Kıpçak boylarıyla Hazar Denizi, Karadeniz kuzeyinden Balkanlara ve Avrupaya gitmişlerdir. Çend ler Oğuzların son iki yabgu ( hakan ) lığını yapmışlardır. Çentler Harzemşahlar devletinin bir dönem Kaanlığını yapmışlardır. Göktür Devletinin kurucu hakanı Bumin Han ın anası Çenet lerdendir ve çocukluğu Çend bölgesinde geçmiştir. Bu yüzden Çend devleti ve halkı Göktürk kağanlığının kurulmasında önemli görevler almıştır. Ve gene Çenetler Asyanın çok yerine hatta Hindistana, İran, Ortadünya ülkelerine Irak, Suriye ve Türkiye ye gelmişlerdir. ….Çentler ve özellikle Çend devletinin Karaçuk bölgesi oldukça ünlü bilim insanı yetiştirmekle ünlüdür.
Bütün bunları şunun için anlattık. Farabi de sözünü ettiğimiz Çent devletinden ve özellikle Karaçuk bölgesindendir.
Şimdi ister şekilciliktir densede Farabinin asıl adına gelelim.Önemli tarihçi El Mesudi; Çend kavmi Karaçuk bölgesinden olan bu ünlü bilim adamına Farabi diyor. Çünkü üstte söylediğimiz gibi Araplar Karaçuk ‘a Farab diyorlar. Ancak ;
Tam adı tüm kaynaklarda, özellikle de en eski ve güvenilir olanlardan biri olan El-Mesûdî‘nin kabul ettiği gibi Ebu Nasr Muhammed bin Muhammed el-Farabi’dir. Ancak Farabi’ye ait bazı el yazmalarında Ebu Nasr Muhammed bin Muhammed el-Tarkanî olarak da geçer. Buradaki Tarkan ailevi kökeni ya da bir unvanı belirtmekte kullanılıyor olmalı.. Farabi’nin yaşadığı dönemde ve hemen sonrasında büyükbabasının adına ilişkin bir şey görünmemesine karşın, sonraki dönem metinlerinde Farabi’nin soyağacına ilişkin yeni bir isim belirir: Avzalağ.[1] Avzalağ, İbn Ebî Useybia‘ya göre Farabi’nin dedesinin adıyken, İbn Hallikân dedesinin babası olduğunu ileri sürer. Bu iki yazar aynı dönemlerde yaşamış olmalarına karşın Avzalağ ismini ilk kullanan İbn Ebî Useybia’dır, İbn Hallikân ise nasıl telaffuz edildiğini yazmıştır.[1] Modern Türk yazarlar ve bazı başka kaynaklar ise yeterli bir açıklama yapmaksızın ismin Avzalağ şeklinde değil Uyluğ şeklinde telaffuz edilmesi gerektiğini yazarlar.[1]
Farabi kendisi adının TARKAN olduğunu söylüyor. Sonra ki kaynaklar Farabi nin dedesinin adı AVZALAG tır. Yada babasını dedesi adı Avzalag tır. ( ( Bizce bu Avzalag özü AVCI yada Avluk tur. Sonra bazı Türk yazarlar ve başka yazarlar ise bu sözün Uyluk şeklinde teleffuz ederler. NOT Bizce UYLUK değil. Çünkü Arapçada uyluk ve avlag ın yazılışı aynıdır. Tıpkı Arapçada Göktürk ile Köktürk yazılışı aynı olduğu gibi. Gök dil ve kök dil inde yazılışı aynı olduğu gibi. Oysa ( za ) eki sözün özünün uyluk değil Avza – Avcı –Avzalag olduğudur.
* * Biz Farabiye önce kendi el yazmasında dediği gibi. Tarkan denmesinden yanayız. Dede soy adları Avzalag yani Avcı dır. Yada avlık tır.
Yada Farabi , yaşadığı dönemde – kırk yıl –Çenet Türk devleti Karaçuk bölgesinden olduğuna göre illa bir isim verilecekse Karaçuklu demek gerek. Bir Çenet li olan Farabi zamanında önemli insanlar genellikle Çenet soyadını aldığına göre. KARAÇUKLU ÇENET denmesi gerek. Araplar Çenet bölgesi ve onun Karaçuk dağlık bölgesine Farab diyorlar. Oysa kendisi adının Tarkan olduğunu söylüyor, el yazması yazıyor.
FARABİ : Turan Avzalag —Karaçuk Çenet. Farap kentinin bugün ki adı OTRAR dır. —- İbn-i Hallikân’a göre yaşadığı sürece giydiği Türk kıyafetlerini hiç değiştirmemiştir. Kırk yaşlarında kendi bölgesinden çıkıp Ortadün ya ülkelerine ve Türkiye ye gelmiştir.
—— Farab yazar yetiştirmek açısından oldukça bereketliydi. Örneğin Sahâh-ül-Cevheri adlı Arapça sözlüğün yazarı İsmail bin Hammâd-il-Cevher’î (ö. 1003) ve Dîvân-ül-edeb yazarı Ebû İbrahim İshak bin İbrahim-il-Farabi (ö. 961) de bu şehirden çıkmıştır. Farabi İslam ülkelerinin merkezi Bağdat’tan uzak fakat düşünce hareketleri bakımından çok canlı ve verimli bir bölgede yetişmiştir.
Hindistan ve İran gibi ülkelerde ki Çened li bilim insanlarıda isimlerinin başına Cent ekliyorlardı. ÇENET TARKAN AVZALAG.gibi.
Prof. Dr. Abdulkerim Özaydınlı : ( Çenet ‘ler hakkında bilimsel tezler yazan bilim insanı ) :
ÇENET ülkesinde yetişen bilim insanları genellikle Çenet adını soy ad gibi kavim adı gibi kullanıyor.
Cend’de yetişen meşhur bilginler arasında, Zemahşerî’nin talebesi kadı ve şair Ya‘kūb b. Şîrîn el-Cendî, Ebû Nasr Ahmed b. Fazl b. Mûsâ el-Cendî ve Nefḥatü’r-rûḥ ve tuḥfetü’l-fütûḥ müellifi Müeyyidüddin el-Cendî zikredilebilir. Ayrıca yöre halkının çok sevdiği, Şeyh Baba diye meşhur Kemâleddîn-i Hârizmî de 1273’te Cend’de ölmüş ve burada defnedilmiştir.
Cend, Çent, Çenet ler bu günde çoğu ülkede yaşamaktadırlar. İranda Canat, Irakta Çent, Suriye de Halep kent merkezi ve ilçelerinde on binlerce Çenet soy adlarıyla yaşamaktadırlar. Ayrıca Amanos Dağları iki tarafında çok sayıda ve Ankaranın Bala ilçesinde ,Osmaniyede ve de özellikle Osmaniye nin Amanos Dağları eteklerinde Çardak köyü ve etrafında da çok yoğun yaşamaktadırlar. Çenetler burada anlattığımız kendi tarihlerini iyi biliyorlar. ( Bu satırların yazarıda İst. Üni. Hukuk fakültesinde okumuştur. Paris Sorbonda dil ve iletişim okumuştur. İsveçte Ekonomi okumuştur. Şu anda da Osmaniye’ de adı geçen Çenetler bölgesinde dil, tarih ve kültür içeren bir enstitünün sorumlu yöneticiliğini yapmaktadır. )
Sonuç olarak biz bu ünlü bilim ve düşün insanı na Arapların dediği gibi Farablı, anlamında Farabi yerine , bizzat kendisinin al yazmalarıyla yazdığı gibi Tarkan demeyi, Aile adı olarak ta söylendiği gibi Avzalag demeyi yani Tarkan Avzalag olarak denmeli. Ayrıca üstte dediğimiz gibi Karaçuklu yani ÇENT li bilim insanlarının geleneksel isim aldıkları gibi :
Tarkan Avzalak ya da Çenet Tarkan Avzalak , olarak demeliyiz onun adına.
Gene sonuç olarak , üstte söylediğimiz gibi bugün Çenet lerin çok yoğun yaşadığı Osmaniye – Amanos Dağları eteğinde ki Çardak kasabasına güzel bir bina olarak lise yapılmıştır. Bugün ki adı Farabi lisesidir. Biz bütün bu anlatıklarımızdan dolayı bu lisenin adının;
Tarkan Avzalak ya da Çenet Tarkan Avzalag olarak değiştirilmesini talep ediyoruz. Ayrıca en azından bu okulun öğretmen ve öğrencilerine Tarkan Avzalag ın görüşlerinin öğretilmesinden yanayız.
CEND ( ÇENET ) devleti ve başşehri haritada. M.S. 552 lerde kurulan Göktürk imparatorluğunun kurucu devletlerinden birisi, Çent devleti ve başşehri Aral ( Çenetler gölü ) sağ kıyısında ki kent.
En az sekiz yüz yıldır , Çenet ‘ lerin yoğun olarak yaşadığı Amanos Dağları ve eteklerinde ki Çardak kasabası
Adı geçen Çardak — Çenet’ ler kasabasında ki ( şimdi ki adı ) Farabi Lisesi. Orta da ki kırmızı çatılı.
İbrahim Çenet kimdir: Çardak köyü / Osmaniye de 1949 yılında doğdu. İstanbul Üniversitesinde hukuk, Paris Sorbon üniversitesinde edebiyat ve dil okudu. Politikacı , yazar . Uzun yıllar cezaevlerinde tutuldu.
Anadolu Halk Bilim Kültür Akademisi kurucularından. 2000 yılından beri devam eden Özgür film festivali ve ‘Özgür İnsan Ödülü ‘ kurucu ve yöneticilerinden. Ayrıca Yaşar Kemal anısına etkili ve anlamlı edebiyat etkinliği organize edenlerden. Belgesel filmler yapımcısı.
Yerelden Evrensele adlı ; bilim , halk bilim, tarih , arkeoloji, sosyal ve toplumsal coğrafya dergisi kurucu üyelerinden.
Evli üç çocuğu ve iki torunu vardır.