DOKUZ  OĞUZ  DESTANI

Rıza Aydın

“Dokuz ışık” tabiri Türklerin en eski yaratılış destanı olan Tanrı Kayra Han destanından gelir; bu destana dayanan dini inanış İsa’dan da, Musa’dan da eskidir.

Tanrı Kayra Han Destanı’nı Radlof (1837 – 1918), Sibirya’da derlemiş. Bu destanı Nihat Sami Banarlı, edebiyat fakültelerinde ders kitabı  olarak okutulan, “Resimli Türk Edebiyatı” adlı kitabının “Destanlar”  bölümünde anlatır. Destan İslamiyete uygun olmadığı için, hasıraltı edilmiş, bir Türk efsanesidir.

Bu destana göre, bütün insanların atası olan Tanrı Kayra Han, 9 dalı olan ulu (kocamân – büyük) bir ağacın her dalının altında, Tanrı’nın insan halinde görünümü olan 9 Işık insanı yaratır; bunlara “Dokuz Işık” denir; Hıristiyanlıkta İsa nasıl Tanrı’nın insan biçiminde görünüşü- oğluysa, Türk efsanesinde de bu Dokuz Işık insanı Tanrı’nın insan biçiminde görünüşüdür.

Tanrı’nın İnsan donundaki  çocukları olan  bu Dokuz Işık insanının kaçının erkek kaçının da dişi (yani kadın) olduğu belli değil ama bu Dokuz Işık insanları birbirleri ile evlenerek Dokuz Oğuz Boyunun başlangıcı olduğu Tanrı Kayra Han Destanında anlatılır; Türklerin Varoluş Destanı (inancı) olan  Dokuz Oğuz buradan gelir. Bu destandan söz etmeden Dokuz Oğuz anlatılamaz. Belki de Alevilerin kendilerine Işıkçı – ışık insanları demelerinin nedeni bu destan olabilir.

Bu destandan anlaşıldığı kadarıyla Türkler tek Tanrı inancındadır, bu Tanrı Kayra Handır.

Bu destanın Tevrat kaynaklı dinlerden farkı, bence üstün olan önemli bir yanı, Tanrı Adem ile Havva gibi iki insan yaratmamış  9 Işık İnsanı yaratmış, bunlar birbiri ile çocuklarını evlendirerek Dokuz Oğuz’u var etmiştir; bu destanda enses ilişki yoktur.

Tevrat’ta, Adem ile Havva kendi çocuklarını birbirleri ile evlendirerek enses denen kardeşlerin birbirleri ile evliliğine yol açmıştır. Halbuki Tanrı Kayra Han Destanında Tanrı Kayra Han Dokuz Işık insanı yarattığı için Adem İle Havva Destanındaki gibi Kardeşlerin birbirleri ile evlenmesi yoktur. Tanrı Kayra Han Destanı Tevrat’ın anlattığı Adem ile Havva destanından daha çok  insan ruhuna uygundur. Tanrı Kayrahan Destanı bir çok açıdan Tevrat kökenli varoluş destanından olumludur, üstündür. Türklerin bu kültürlerini bilmiyor olmaları bir tür cehalettir; bu destan İslamiyet ile çeliştiği için okullarda vs anlatılmamaktadır.  Her halkın kendi kültürel değerlerini bilmesi  gerekir. Türk Kültüründe “Dokuz Işık” denilince ilk önce Tanrı Kayra Han Destanı  anlaşılmalıdır. Bunun bilinmemesi  kültürel bir erozyondur.

Bu konuyu ben, 2013 yılında Bingöl Üniversitesinin düzenlediği Alevilik sempozyumuna sunduğum, “Kadıncık Üzerine Tefekkür” adlı tezimde işlemiştim.

Aşk ile

Rıza Aydın