LOĞ …..YUVAK ….YUĞGU

Loğ , loğ taşı toprak damlı evlerin kar ve yağmur durumunda içeriye su damlatmaması için toprağı sıkıştıran alet ve işlemi. Bu işlem loğ taşı ile yapılır. Resimlerde görüyorsunuz.
İnsanlık en eskiden doğal korunaklarda barınıyordu. Binlerce yıl önce basitten karmaşığa ev yapmaya başladı. Uzunca yıllardırda toprak kerpiçten duvarlar, ahşaptan üst örtüsü ve onun üzerinede toprak kaplama yaptı. İyide bu toprak dam poyrazlı havalarda çatlıyor ve arkasından yağmur , kar gibi durumlarda evin içine su damlıyordu. İşte bu durumu önlemek için dam , loğ yaşı ile sıkıştırılır. Son elli yıl önceye kadar bu durum çok fazlaydı. Şimdi bile bu gibi durumun ,evlerin olduğunu sanıyoruz. Bugün elli – altmış yaşın üstünde ki çok insanın bu konuda çok ama çok anıları vardır.
Toprak damı şıkıştıran bu silindirik taşa ülkemizde çok yerde loğ , loğ taşı denir. Bazı yerlerde lov da denir. Konya , Manisada Yuvak; dam yuvamak denir. Oysa Ankarada, yurgu , yurgu taşı ve yugamak denir. Akşehir , Uşakta yuvgu; yuvgumak denir. Bu toprağı sıkıştırma taşına en eski Türk kavimlerinde ‘yuğ ‘ ve sonra ‘ loğ ‘ denmeye başlamıştır.
Diyarbakırda lok , Zazacada bangen, ya da bangüren derler.
Damın kenarlarına toprak saçaklarına ; siyek, süyük, sivık, sivinek vb denir.

İki yaşlı ana , loğ ve tahta tokaçla evlerinin toprak damını sertleştiriyor.

Gene yaşlı bir ana evinin toprak damını loğ’ luyor.

Genç bir kadın kırmızı toprak, saman ve külle birlikte evinin toprak damını sertleştiriyor.
Loğ resimlerde görüldüğü gibi silindirik şekilde sert taştan yapılmış bir yuvarlak. Taşın iki tarafına iki oyuk açılmış oraya çengel şeklinde iki ağaç parçası takılıp önden birleştirilmiş. Sonra ki zamanlarda bu ağaç işini demirden çengel şeklinde yapıyorlardı. Bir ip yardımıyla bu ağaç yada demirden çengel damın üzerinde çeşitli yönlere çekilir. Toprak setleştirilir. Böylece kayganlaşan dam da ki su kenarlardan , siyeklerden akar, gider.
Aslında bu iş bu kadar basit değildir. Damda ki toprak loğ taşıyla sıkıştırılırken ; kül gibi, tuz gibi,saman gibi olgularda serpilirki, sıkıştırma işlemi daha etkili olsun. Ancak damda ki bacanın çevresine vede evin siyek, süyük, sivik gibi isimler verilen yere loğ rahat gitmez yani sıkıştırmaz. Bunun için ağaçtan yapılma tahta tokaç, tokuç , tokuş vb isimler verilen ( çul, kilim de yıkanılan ) aletle elle vurularak orada ki toprak sıkıştırılır.
Aslında kerpiç, toprak evlerin malzeme özellikleri ve bu gibi evlerin yaşamsal özellikleri hepten anlatılmalı , ancak burada ki alanımız bu kadar. dahasını sonra anlatabiliriz.
Yerelde ki evrensel araştırma gurubu

Biz de Aladağlar bölgesinde yuvak deriz. Yuvak geometride silindir kelimesinin Türkçesidir. Şekline göre bu isim yakışıyor. Ege bölgesindeki “yuğgu” kelimesi de yakışıyor. Hem yoğurma (halk dilinde yuğurma), hem yoğunlaştıma işine yaradığı manasına geliyor.
Adviye Kıbrıslıoğlu Sizde Yağış çok Kiremit bu Sisteme göre yeni Eski Karadeniz Evlerinin üstü Düz değil Bu günkü Çatı şeklinde olur ve Kremitin olmadığı Yerlerde Düz uzun ağaç sirika veya aynı kiremit mantığında dilinmiş ağaç ile kapatılır.
düsen. yağmur içeriye geçmeden. eğimden dolayı kenardan. aşağıya akar .
Onada şacak denir .
Düz olan bu yapıya Kerpiç dam denir Alt kısmı. Yaş gören yerler Taş ile üst kısmı da Kalıplara dökülmüş. için e. şaman katılarak bütün kalması sağlanmış Önceden. Hazırlanmış. Hamur misali mayalanmış çamur ile kalıplara. dokumuş. torak ile yapılır her torak. kerpiç olmaz .
Evlerin üst kısmına. Kalın Ardıç ağaçları dış kabuğu ve kabuk altın da 5mm yonularak Ağaç duvardan duvara uzatılır eğer oda. geniş yapılacaksa iki paraca olarak yapılır bunlar. çok kalın. bir ağacı bir ucunu duvara diğer ucunu. diğer duvara gelecek. şekild e ara uzun ise ortadan 1 veya 2 direk verilir üstüne Yatay ardıç 40 50 70 cm arayla dizilir Büyük taşıyıcı ağaca. Hezan Diğerlerine Mertek denir.
üstüne çok eskilerde Ağacı balta ile 5.6 parçaya hafif yassı. biçimine benzer parçalaarak. mertek lerin usunu kapatacak şekild e döşenir onada döşem e denir .
üstüne. Kaba ot tarzı bir şeyler. atılır ve yine o Kerpiç. Çamurundan. sıvama şeklinde. atılır. ve üstüne biraz daha karşılaştırılır ona da Bişirik denir En üst katmanına. Pur Denilen. Yağlı giri Yufaka kırıntısını andıran Yağlı kaygan olan. topraktan atılır Ve bu Loğ ile sertleştirilir bu işlem esnasında pur dediğimiz malzemeyi atarken. üzerin e aşırı olmamak kaydı ile. su atılır ıslak. yerleşmesi boşluk kalmasını. önler Zemin iyice sertlesir Ilk yağmurda Suyu altına almaması için yağmur ile birlikte. Loğ Üzerind e gezdirilir alta geçen yer varsa oraya bir miktar daha pur toprak atılır Her yağmurda eğer akmıyorsa yağmur bittikten. sonra üstünde bir miktar log gezdirilir ki kabarma olmasın ve Alt kısmı gevşemesin yağmur durmuyor ise yine vurulur ki alta yine geçmesin.
Kışın Üstün de kar bırakılmaz. kürüdür Evin içindeki. Scan. nedini ile kar kürünunce kalanı eriyorsa yine log vurulur ki üst kabarmasın eriyip toprak kabarirsa gece ayazda don yapar ertesi gün o don erirse su olduğu gibi asagigiya iner .
Bu Evlerin Insan Sağlığı Açısından Hiçbir Yapı Bu kadar sağlıklı değil-dir Insanı Yazın Sıcaktan Korur Kışın vücut Antremanı Açısından Sağlıklı kalırsın Kışın sıcak olur Evin üstü Her türlü Kurutmalık işlerinde kullanılır .
Ama kışın zahmetli
yerelde ki evrensel dergi araştırma ekibi