DÜNYANIN EN ÖNEMLİ EN UZUN DAĞLARININ ADLARI TÜRKÇEDİR
İbrahim Çenet
Amerika kıtasında ANT dağları, Avrupa kıtasında Alp dağları, Anadolu kıtasında Tor ( Tor(os) dağları, Asya kıtasında Ural dağları, Sibiryada Altay dağları vb. Görüldüğü gibi bu isimler hep Türkçedir. Bu isimler dünyanın en eski sembol isimleridir, Ne kadar eski ? İnsanlar en önemli nesnelere isimler vermeye başladığından beri. Hatta isterseniz insanların konuşmaya başladığı zaman dan beri , insanın insan olmaya başladığı zamandan beri. Bu sözünü ettiğimiz isimler , insanların elmaya, armut a isim vemesi gibi değildir.
Ön bir anımsatma yapalım. Dünyanın çoğu yerlerinde dağ adları, ırmak, orman , genel bölge adları kolay kolay değiştirilemiyor. Hatta kent adları gibi. Gördüğünüz gibi ülkemizde ki pek çok evet pek çok kentin adı Türkçe değildir. Yani kolay değiştirilemiyor.
İşte dünyada ki bu devasa büyük doğa harikası dağların adlarıda Türkçedir ve değiştirilemiyor. İnsanlık benimsemiş. Şimdi bu dağların adları ne zaman konmuş. Peki bu kadar yeryüzünün en önemli sembol dağlarının adlarının Türkçe olması isabet olabilir mi . Demek Türkçe tüm bu bölgelerde bütün bu kıtalarda çok yoğun ve uzun yaşamışlar ki bu adlar konmuş ve hala yaşıyorlar.
Şimdi bu dağlar hakkında kısa bilgi verelim ve gerçekten bu dağların adları Türkçemidir.
1 — And Dağları : Güney Amerikada bulunan bu dağ sırası dünyanın en uzun dağıdır. And dağları kuzeyden güneye uzunluğu 7000 km’dir. Genişliği 200–700 km arasında değişir. Ortalama yükseltisi 4000 metredir. Andların en yüksek dağı 6.962 m ile Arjantin ve Şili sınırındaki Aconcagua’dır.Güney Amerika’nın bütün batı kıyısı boyunca uzanır. Venezuela’dan başlayıp Kolombiya, Ekvador, Peru, Bolivya üzerinden devam ederek Arjantin ve Şili’nin Patagonya topraklarında sona erer. Bu yedi devlet aynı zamanda And Ülkeleri olarak da bilinirler. Görüldüğü gii Himalayalardan sonra dünyanın ikinci en yüksek noktasıdır.
And : Çok güzel ve anlamlı bir Türkçe sözümüzdür. Söz vermek anlamındadır. Şu dışarıdan ödünç aldığımız ‘yemin ‘ sözünün gerçek Türkçesidir. And içmek, and içerim , demiyormuyuz.
2 –Alpler Dağları , Orta Avrupa’da yer alan büyük dağ silsilesi. İsviçre, Kuzey İtalya ve Fransa’nın pek çok bölümünde görülür. Avusturya’nın hemen hemen hepsini kaplar ve Almanya’nın güneyinde önemli yer tutar.
Alp dağları, doğudan batıya 800 km bir kavis içinde değişen ve 200 km genişliğinde, orta Avrupa’nın hilal şeklinde coğrafik bir özelliğidir.
Alp , çok güzel ve tam olarak Türkçe sözümüzdür. Şu kahraman diye söylenen sözün tam karşılığıdır. Yiğit demektir. Geçmiş yüzyıllarda ve hatta bin yıllarda Türk Han larının adları Alp değilmidir.
3 — Tor ( Toros ) Dağları :Toros Dağları ya da kısaca Toroslar, Türkiye’nin Akdeniz kıyılarına paralel olarak, Teke Yarımadası’ndan Suriye’ye, hatta iç kesimlere de uzayarak Irak sınırına varan, içinde birçok sıradağı da barındıran bir dağ zinciridir. Bu zincirin en yüksek noktası 3767 metrelik Kızılkaya zirvesidir.
Rodos ve Muğla il sınırından Hakkariye kadar uzanan 2000 km uzunluğunda önemli bir dağdır.
Bu dağın söz kökü Tor’ dur. Türkçede Tor sözü , acemi, vahşi demektir. İnsanlık tarihinde Boğa uzun yıllar tanrı görevini sembolize etmiştir. Vahşi Boğa olarak. Bu durum ve sıfattan dolayı Tor sözümüz Toro şeklinde boğaya verilmiştir. Tor sözünün acemi, vahşi olduğunu şöylede anlayalım. ‘ — tor bir tayı binek hayvanı olarak alıştırıyoruz. ‘ . Yada, yeni yetme toraşan bir genç ! ‘ deriz. Ayrıca çam ağaçlarıin çok genç olanınada ‘ torangı ‘ diyoruz.
4 –Ural Dağları :Ural Dağları veya Urallar Kazakistan steplerinden Kuzey Kutbu’na kadar uzanan 2,498 km uzunluğunda sıra dağlar oluşumudur. Vaygaç Adası bu sıradağların devamıdır. Ural Dağları, Avrupa ve Asya’yı birbirinden ayırmaktadır.
Ural sözümüzde çok kullanılan bir Türkçe sözümüzdür. Sözün kökü ‘ Ur ‘ dur. Ur hem yansımak, hemde ‘er ‘ anlamınada kullanılır. Al sözümüzü anlatmaya gerek yok. Ural da iki sözcükten oluşan bir söz dizinimizdir.
5– Altay Dağları : Orta Asyanın en önemli dağlarındandır. Kazakistan, Rusya, Moğolistan ve Çin in bir bölümünü içeren bu dağ silsilesi 2500 km uzunluktadır.
Altay sözümüz iki Türkçe sözümüzün birleşmesiyle oluşmuştur. Al, almaktan gelebileceği gibi kızıl renk anlamındadır. Tay sözümüzde atın yavrusu anlamında olmakla birlikte ‘ tay ‘ çoğalmak, üremek anlamında da kullanılır. Al- tay, al renkli tay ya da çoğmakla ilgilidir.
Sonuç olarak bu üstte anlatdığımız durum gösteriyor ki çok eski bin yıllarda, Türklerin ve Türkçenin yer yüzünde oynadığı önemi gösteriyor bizlere. İsteyen istediği gibi anlasın, açıklasın.
İbrahim Çenet kimdir: Çardak köyü / Osmaniye de 1949 yılında doğdu. İstanbul Üniversitesinde hukuk, Paris Sorbon üniversitesinde edebiyat ve dil okudu. Politikacı , yazar . Uzun yıllar cezaevlerinde tutuldu.
Anadolu Halk Bilim Kültür Akademisi kurucularından. 2000 yılından beri devam eden Özgür film festivali ve ‘Özgür İnsan Ödülü ‘ kurucu ve yöneticilerinden. Ayrıca Yaºar Kemal anısına etkili ve anlamlı edebiyat etkinliği organize edenlerden. Belgesel filmler yapımcısı.
Yerelden Evrensele adlı ; bilim , halk bilim, tarih , arkeoloji, sosyal ve toplumsal coğrafya dergisi kurucu üyelerinden.
Evli üç çocuğu ve iki torunu vardır.