KÜTÜKÇÜ KERİM VE YAĞMALANAN AMANOS DAĞLARI
Emekli öğretmen – araştırmacı yazar Gültekin Yılmaz ile yapılan röportaj.
Yerelde ki evrensel dergisinin özel haber ajansı , ‘ Özgür Haber Ajansı ÖZ – HA ‘ nın bir çalışması.
ÖZ – HA : Gültekin Yılmaz Amanos Dağları bugün de yağmalanıyor, ancak biz sizinle 1934 yılında ki yağmalanan Amanos Dağlarından söz etmek istiyoruz.
Gültekin Yılmaz : Tabi , buyurun , bildiklerimizi anlatalım .
ÖZ – HA : Önce bir giriş yapalım : 1900 yılı başlarıyla Almanya ve Osmanlılar ortak müttefikler. Osmanlılar ekonomik ve siyasi açıdan kötü durumda. Almanya Berlinden Bağdat a bir demir yolu yapmak ister ve demir yolunun iki tarafında ki 30 ar dan 60 km alan Almanyanın işletme serbestliğinde olacak ….Osmanlılar da bu anlaşmayı imzalar
Gültekin Yılmaz bu anlaşma anlamında Osmaniyede nasibini alır. Osmaniyede hangi tarım ürünleri ekilecek, hangi ağaçlar kesilip Almanyaya götürülecek vb. Bunlardan bir taneside Ceviz kütükleridir. Bu konuda ne dersiniz.
Gültekin Yılmaz : Bu konuda ki çalışmalarımızı özetle anlatalım.
KÜTÜKÇÜ KERİM
1934 yılından itibaren Zorkun yayla yolunu ilk kez yapan kütük müteahhiti, Giresun Alucra doğumlu Abdülkerim Erturhan… Amanos Dağlarında ceviz ağaçlarının bulunduğu yerlere Osmaniye, Bahçe ve Hasanbeyli’de toplamda 45 kilometreye yakın yol yaptırmıştır. Alman ordusunun piyade tüfeğinde kullanılacak dipçik için Amanos Dağları’nın asırlık ceviz ağaçlarını resmî izin alarak keser. Güçlü camız katarlarının çektiği kesilen ceviz tomrukları yapılan yollara çıkarılır. Oradan kamyonla Osmaniye tren istasyonuna, demiryoluyla İskenderun Limanına ve oradan da Hitler Almanyasına gönderilir. Bu süreçte, olan cevizlere ve camızlara olur. Dağlarda ceviz ağacı kalmaz, camızların çoğu çatlar ölür. Bu bir katliamdır.
8 Kasım1936 tarihinde Kütükçü Kerim, yaptırdığı yayla yoluna kendi kamyonuyla ilk kez çıkar. Yöneticiler, şehrin önde gelenleri ve vatandaşlardan bir grup da gelir. Mitisin’de su kenarında, yolların tamamlanması sebebiyle bir tören düzenlenir.
Törende çekilmiş hatıra fotoğrafındakiler: Belediye başkanı Dr. Ahmet Alkan, müftü Mustafa Yazar, Alibekiroğlu Dede Efendi, Kütükçü Kerim, Kaymakam, Jandarma Komutanı, Fettah Emin Efendi, Lütfi Sezgin, Ahmet Gürsal ve vatandaşlardan bir grup…
Fotoğraf: Arkeolog Dr. Rifat Ergeç arşivinden alınmıştır.
ÖZ – HA : Bu bilgiler anlamlı. Gültekin Yılmaz bu durumları biraz daha açarmısınız :
Gültekin Yılmaz : Yazar Vecihi Batmaz’ında yaptığı çalışmalardan da yararlanarak bu konuyu dahada açalım :
BİR BAŞKA AÇIDAN
ZORKUN YAYLASI YOLUNUN İLK YAPIMI
ve KÜTÜKÇÜ KERİM’İN İLGİNÇ HİKÂYESİ
Çukurova’nın çetin sıcaklarından nasibini fazlası ile alan yerlerden biri de hiç şüphesiz Osmaniye’dir. Neyse ki, Amanos dağlarının hemen yanıbaşında kurulu bulunduğundan, yaz geldi mi adeta koca bir hamama dönen bu memlekette, sakinleri canlarını bu dağlara atarlar da, rahatça bir soluk alma imkânını ancak böyle bulmuş olurlar. Fakat takdir edersiniz ki, iş gitmek istemekle bitmiyor, gideceğin yere yol yok ise istediğin kadar iste, heves ettiğinle kalırsın! Bu durumda tek bir çaren kalır, o da göze alabilirsen gideceğin yere ya yayan, ya da beygir üstünde gitmektir. Lâkin bu cehennemi sıcak insanlara bunu da göze aldırır, sabah namazından sonra, hatta belki namazdan bile evvel denkler beygirlere sarılır, çoluk çocuk beygirlerin sırtına pay edilir, kâh yaya, kâh at sırtında akşam saatlerine kadar sürecek meşakkatli bir yolculuk böylece başlamış olur.
Osmaniyelilerin bu yaz çilesi işte ta 1930’lu yılların başlarına kadar böyle sürüp gitmiştir. Ne zaman ki, sene 1933’de Hitler nam Alaman Almanya’da başa geçmiş, işte o zaman Osmaniyelinin her yaz yenilenen bu yaylaya çıkma çilesine de nihayet bir nokta koyulma fırsatı doğmuştur! Ne alakası var canım şimdi bunun demeyip dinlerseniz anlatayım.
Hitler’in, iktidarı, daha doğrusu Almanya’yı ele geçirince yaptığı ilk iş Alman silah sanayiini harekete geçirmek oluyor. Bunun için de bakıyor ki, kendisine krom madeni ve ceviz kerestesi lazım. Böyle olunca da doğrudan Türkiye’ye müracaat ederek bunları talep ediyor. Talep ettiği sadece bunlar da değil, bir de bizim buralarda “cin darısı” adı ile bilinen, resmi adı ise “ak darı” ya da “sorgum” olan yem bitkisinden de talep ediyor. Sonradan anlaşılıyor ki, meğer bu cin darısından yapılan peksimetler hem çok besleyici, hem de çok dayanıklı olurmuş. Hitler de işte daha savaşı başlatmasına 6-7 yıl varken bile bu cin darılarını alıp alıp depolatır, savaşa hazırlık yaparmış. İşte bu sebeple de bizim millet bakmış ki, cin darısı iyi para ediyor, arpa-buğday yerine cin darısı eker olmuş. Ancak bunun faturası da II. Dünya Savaşı patlak verince o zamanki tek parti hükümeti olan CHP hükümetine çıkmış. Zira elde yeteri kadar buğday stoğu olmadığını gören hükümet çareyi tedbiren ekmeği karneye bağlamakta bulmuş. İşte CHP bunun bedelini bugün bile ödemeye devam ediyor dersek herhalde yanlış bir şey söylemiş olmayız. Bu da ayrı bir mesele!..
Bunları da böylece açıklığa kavuşturduktan sonra gelelim bizim esas mevzumuza…
Hitler’in silah dipçiği için ceviz ağacı istediğini duyan merhum Abdulkerim Erturhan, ya da bizim bura halkının ona verdiği isim ile “Kütükçü Kerim”, Alman konsolosluğu ile temasa geçerek onlara ihtiyaç duydukları keresteyi vermeyi taahhüt ediyor, onlar da kabul ediyorlar. “Kütükçü Kerim” de yaptığı araştırmalar neticesinde, demiryoluna yakın bir mahalde olmasını bir tercih sebebi olarak saymış olacak ki, işte bizim bu Amanos dağlarındaki ceviz ağaçlarını kestirterek sevk etmeyi daha uygun görüyor. Resmi mercilerden gerekli izinleri de çıkartarak işe koyulan Kütükçü Kerim başlıyor dağlardaki asırlık ceviz ağaçlarını kestirmeye. Derelerde tepelerde serbestçe yetişip büyümüş ceviz ağaçlarını oldukları yerden kesip Osmaniye’deki tren istasyonuna kadar taşımak için de önce yol yapmak gerekiyor. İşte Kütükçü Kerim de bu sevkiyatı yaptırmak için evvela kazma kürekle Zorkun bölgesinden Osmaniye’ye kadar yaklaşık 25 kilometre tutan ve bugün de hâlâ kullanılmakta olan yolu açtırmak durumunda kalıyor.
Burada ilginç olduğunu düşündüğüm diğer bir husus da şudur ki, dere içlerinde yetişen bu devasa denebilecek cevizlerin kütüklerini yeni yapılan yola kadar çıkarmak o zamanlar için oldukça meşakkatli bir iş olduğundan, bu işin altından en iyi camızlarla kalkılır diye düşünülüyor ve bu maksatla 25-30 kadar güçlü kuvvetli camız satın alınıyor ve dağa çıkarılıyor. Halatlarla ceviz kütüklerine koşulan camızlar, o zamanki kamyonların çıkamadığı rampalarda ceviz kütüklerini sürüye sürüye yokuşların başına kadar çıkarmakta hayli başarı gösteriyorlar. Bundan yıllar yıllar önce, şimdi adını hatırlayamadığım ama bu anlattığıma şahit olmuş bir amca, her ceviz kütüğüne en az dört camız koşulduğunu, camızların, yokuşun sonlarına doğru iyiden iyiye takatten düşmelerine rağmen gene de pes etmediklerini, kütükleri çekemez hale geldikleri noktada bile pes etmek yerine, iç güdüleri ile ön ayaklarını büküp, dizleri üstünde soluk soluğa kütükleri çekmeye yine de devam ettiklerini gayet heyecanlı bir şekilde anlatmıştı.
İşte, yukarıda anlatmaya çalıştığımız şu kısa hikaye ile Zorkun’un bugün büyük bir yayla haline gelmesine vesile olan bir hadiseyi anlatmaya çalıştık. Kütükçü Kerim’e gelince, o da savaş patlak verince Almanya’dan alacağını alamamış, alamayınca da tabiatı ile iflas bayrağını çekmiş! Hani Allah kimsenin tekerini ters döndürmesin derler ya, yaz aylarında kütük işi bitince Osmaniye’ye kadar getirsin diye bir çocuğun önüne katılan camızlar, yolun hemen Karaçay vadisine tepeden bakan kısmına geldiklerinde aşağıdan gelen su sesine dayanamayıp kendilerini yardan aşağı atıveriyorlar! Onca zararın altından nasıl kalkacağını düşünüp duran Kerim efendiye ikinci ve hiç hesapta olmayan bir darbe de işte buradan gelmiş oluyor!.. Dedik ya, teker bir defa ters dönmeye görsün!..
Netice olarak şunu söyleyelim ki, aradan yıllar geçmiş, harp darp bitmiş, Almanya yeniden kurulmuş ama elin gâvuru borcunu unutmamış. Kerim Bey’i bulup, ona olan borcunu, gecikmesini de hesaba katarak ödemiş. Böylece Kerim Bey de ömrünün son yıllarını rahat geçirme imkânı bulmuş.
ÖZ – HA : Kütükçü Kerimden de söz edermisiniz.
Gültekin Yılmaz : “Kütükçü Kerim”, ya da “Kütük müteahhiti Kerim” 1899 yılında Giresun / Alucra’da dünyaya gelmiştir. Ailesi Alucra ilçesinde “Seyyithanoğulları” namı ile bilinir. 1934 yılında Osmaniye’ye gelmiş, sadece Zorkun’da değil, Osmaniye’ye bağlı Bahçe ve Hasanbeyli kazalarıyla Osmaniye’nin merkez Çardak Köyü’nün yaylasında da aynı amaçla yollar yaptırmıştır. Bu yolların toplam uzunluğu 45 kilometreyi bulmaktadır. İflasının ardından eşinin memleketi olan Karaman’a yerleşmiş ve 1978 yılında orada vefat etmiştir.
ÖZ – HA : Başka bu gibi konuda söz etmek istermisiniz.
Gültekin Yılmaz : Almanlar , Türkiyenin Trakyada girişinden Suriye- Irak sınırına kadar kimbilir daha neler götürmüşlerdir : Adananın Pozantı ve Niğdenin Ulukışla ilçeleri arasında başta Gümüşmadenleri olmak üzere çıkarıp götürmek için dağları delik deşik etmişlerdi. 1945 lerde Almanlar yenilip gideken bu madenlerde ki kompresör vb aletleri bırakıp gittiklerinde uzun yıllar o makinalar orada kalmıştı. Makina üzerlerinde Almanca ve Osmanlıca da yazıordu.
ÖZ – HA : Gültekin Yılmaz , verdiğiniz bu bilgiler için sizlere teşekkür ederiz.
Gültekin Yılmaz : İşimiz bu , bizde sizlere teşekkür ederiz.
Konuya ilişkin o zaman çekilmiş resimler.
Amanos Dağlarına kütükler için yol yapımı
Yol yapımı için tören resmi
Törene katılanların adları, makamları.
Kütüklerin çekiminde kullanılan camız ların temsili resmi